Η οικονομική πολιτική μιας χώρας η οποία αποβλέπει στην ικανοποίηση των αναγκών του λαού της με τα εθνικά προϊόντα της, δίχως να προστρέχει σε άλλες χώρες, είναι η οικονομία του εθνικισμού. Με την μορφή αυτή η χώρα και ο λαός της προστατεύεται και καθίστανται ανεξάρτητοι από το εξωτερικό. Η πολιτική αυτή είναι συνώνυμος με την αυτάρκεια αγαθών της χώρας.
Βασική προϋπόθεση της οικονομίας του εθνικισμού είναι η αυτάρκεια. Η αυτάρκεια είναι μία έννοια αντίθετη προς το ελεύθερο εμπόριο. Είναι η πολιτική μιας χώρας που συνεχώς επιδιώκει να αποκτήσει την πλήρη επάρκεια σε αγαθά, χωρίς να προσφεύγει σε εισαγωγές από το εξωτερικό, έτσι ώστε, με τον τρόπο αυτό να μπορέσει να καταστεί ανεξάρτητη από τις ξένες αγορές και επιρροές. Η αυτάρκεια αποτελεί μία πολιτική τάση που βρίσκει δικαίωση σε όλους όσους επιθυμούν και αγωνίζονται για την ανεξαρτησία του έθνους τους.
Για να μπορέσει να πραγματοποιηθεί αυτός ο σκοπός δηλαδή η αυτάρκεια, το Έθνος αναπτύσσει όλες τις παραγωγικές δυνάμεις του ώστε η παραγωγή να μπορέσει να ανταποκριθεί στις καταναλωτικές ανάγκες των κατοίκων της χώρας δίχως να είναι υποχρεωμένη να κατατρέξει στο διεθνές εμπόριο. Μία τέτοια πολιτική αυτάρκειας χαρακτηρίζεται ως οικονομικός εθνικισμός. Πολιτική αυτάρκεια άσκησαν κατά το παρελθόν διάφορα κράτη όπως η Γερμανία, η Ιταλία, η Σοβιετική Ένωση, η Κίνα κλπ. Σε περιόδους ομαλές και ειρηνικές σε εθνικό επίπεδο η αυτάρκεια δεν εφαρμόζεται από χώρες που θεωρούνται αναπτυγμένες και διοικούνται από δημοκρατικές κυβερνήσεις.
Σήμερα όπου επικρατούν οι συνθήκες του διεθνούς εμπορίου και ο διεθνής καταμερισμός εργασίας και παραγωγής με άλλα λόγια η παγκοσμιοποίηση, δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη πολιτικής και οικονομικής αυτάρκειας. Μόνο σε περιπτώσεις ανωμαλιών όπως πολέμου ή αποκλεισμών ασκείται κατ’ ανάγκη η πολιτική της αυτάρκεια προκειμένου να επιβιώσει ο πληθυσμός. Γεγονός είναι βέβαια ότι η εμπορική πολιτική μιας χώρας είναι δυνατόν ελλείψει οικονομικών πόρων ή και για άλλους λόγους μπορούν να ευνοήσουν τον περιορισμό των εισαγωγών αλλά αυτή η περίπτωση είναι εξαιρετική.
Το προστατευτικό σύστημα που πολλοί υποστήριζαν και το οποίο οδηγεί σε διάφορες μορφές αυτάρκειας σήμερα υποχωρεί διαρκώς ένεκα της παγκοσμιοποιήσεως και του ελευθέρου εμπορίου. Μόνο σε περιπτώσεις νέων παραγωγικών κλάδων και μέχρι να φτάσουν στο σημείο αυτές να αρχίσουν να αποδίδουν ασκείται πλέον η πολιτική προστατευτισμού. Διάφοροι οικονομολόγοι θιασώτες του ελεύθερου εμπορίου υποστηρίζουν ότι το σύστημα της αυτάρκειας στερεί από την χώρα των πλεονεκτημάτων του διεθνούς εμπορίου, δηλαδή μιας ευρύτερης οικονομίας, και θεωρούν ότι η ανταλλαγή των προϊόντων μεταξύ των διαφόρων χωρών αυξάνει την παραγωγικότητα και το βιοτικό επίπεδο ενώ η αυτάρκεια επιφέρει αντίθετα αποτελέσματα. Βέβαια δεν τους απασχολεί το γεγονός ότι οι λαοί γίνονται υποχείρια των αγορών, των πολυεθνικών και των μονοπωλίων.
Όμως από την άλλη πλευρά η αυτάρκεια παρουσιάζει και πλεονεκτήματα. Εξασφαλίζει την οικονομική ανεξαρτησία τόσο στις οικονομικές μονάδες, όσο και στα κράτη. Γεγονός είναι ότι σε ένα ποσοστό απειλείται η ανεξαρτησία των κρατών, που εξαρτώνται από εισαγωγές από το εξωτερικό, διότι σε περιόδους ανωμάλων καταστάσεων θέτουν σε κίνδυνο την ευημερία των λαών τους λόγω έλλειψης βασικών αγαθών κατανάλωσης. Και αυτό μπορεί να συμβεί διότι στις περιπτώσεις εισαγωγών χρειάζονται οικονομικοί πόροι οι οποίοι πολλές φορές δεν είναι επαρκείς και έτσι διαταράσσεται το ισοζύγιο πληρωμών.
Επομένως σε πολεμικές περιόδους μόνο η αυτάρκεια βασικών αγαθών μπορεί να καταστήσει δυνατή την διεξαγωγή πολέμου, διαφορετικά η χώρα υποκύπτει με την πάροδο του χρόνου. Πολλά τα διεθνή παραδείγματα σήμερα. Επίσης η αυτάρκεια ενισχύει την πολιτική σταθερότητα της χώρας λόγω της ανεξαρτησίας που διασφαλίζει στον λαό της. Την πολιτική της αυτάρκειας των χωρών παλαιότερα υποστήριζαν ορισμένοι οπαδοί του προστατευτισμού. Στη εποχή του μεσοπολέμου το σύνθημα της αυτάρκειας έριψαν ο εθνικοσοσιαλισμός στη Γερμανία και ο Φασισμός στην Ιταλία, καθώς επίσης και άλλες χώρες της Ευρώπης με εθνικά καθεστώτα.
Στη σημερινή εποχή όπου επικρατούν στις χώρες δημοκρατικές κυβερνήσεις, η παγκοσμιοποίηση και οι νόμοι των διεθνών αγορών, η πολιτική της αυτάρκεια έχει ελάχιστούς υποστηρικτές. Οι οπαδοί του προστατευτισμού σήμερα ακολουθούν την αρχή μιας προγραμματισμένης οικονομίας, που οδηγεί στην αξιοποίηση των πλουτοπαραγωγικών πόρων του έθνους, χωρίς όμως να παραγνωρίζουν την δημιουργία εμπορικών σχέσεων με ξένες χώρες, που θα απορροφήσουν τα εθνικά προϊόντα τους και θα αφήσουν πρόσθετα κέρδη στους παραγωγούς της χώρας.
Νίκος Παπαγεωργίου
