Με τον όρο δημοκρατία εννοούμε εκείνο το πολιτικό σύστημα στο οποίο θεωρητικά κυβερνά ο λαός. Η δημοκρατία είναι το πολίτευμα που σαν βάση του έχει την πολιτική ισότητα του λαού, ο οποίος εμμέσως ή αμέσως μετέχει της εξουσίας. Απόλυτος δημοκρατία ουδέποτε υπήρξε σε κανένα μέρος του κόσμου. Η εκλογή των αντιπροσώπων του λαού περιορίζεται μόνο από την ηλικία αφού οι πάντες έχουν δικαίωμα στην εκλογή εκτός αυτών που έχουν στερηθεί τα πολιτικά τους δικαιώματα από την πολιτεία και έχουν καταδικαστεί για κακουργηματικές πράξεις. Δημοκρατία επομένως δεν σημαίνει η συμμετοχή όλων των πολιτών στα κοινά. Ανάλογα με τον τρόπο που συμμετέχουν οι πολίτες στα κοινά της πολιτείας, η δημοκρατία, μπορεί να διαιρεθεί σε Άμεση ή Καθαρά δημοκρατία και σε Αντιπροσωπευτική δημοκρατία.
Άμεση ή Καθαρά Δημοκρατία
Άμεση ή Καθαρά δημοκρατία υπήρξε στην αρχαία Αθήνα κατά την οποία όλοι οι γηγενείς συμμετείχαν στην εκκλησία του Δήμου καθώς και στα Δικαστήρια. Οι περισσότεροι από τους πολίτες ελάμβαναν αξιώματα είτε μέσω εκλογής είτε δια κληρώσεως. Ακόμη Άμεση δημοκρατία υπήρξε εις την Νέα Αγγλία όπου οι κάτοικοι σε γενική συνέλευση συζητούσαν τα τοπικά προβλήματα και ψήφιζαν είτε με ανάταση της χειρός ή δια βοής. Η Άμεση η Καθαρή δημοκρατία μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο σε πολύ μικρές κοινωνίες.
Στην Αθηναϊκή δημοκρατία η οποία ουσιαστικά στηριζόταν στον μεγάλο αριθμό των δούλων, οι πολίτες είχαν τον χρόνο να ασχολούνται με τα δημόσια πράγματα, διότι .ήσαν απαλλαγμένοι από οικονομικές ή άλλες φροντίδες. Στην Νέα Αγγλία η οικονομική οργάνωσης ήταν κυρίως αγροτική άρα και τα προβλήματα της κοινωνίας ήταν απλά. Η Άμεση δημοκρατία επομένως είναι ανέφικτος σε κοινωνίες όπου υπάρχουν πολλά κοινωνικά ή άλλα προβλήματα. Αυτοί ουσιαστικά ήταν και οι λόγοι που οδήγησαν τις κοινωνίες στην Αντιπροσωπευτική δημοκρατία.
Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία
Αντιπροσωπευτική δημοκρατία είναι εκείνη η μορφή πολιτεύματος κατά την οποίαν το μεγαλύτερο ίσως μέρος των πολιτών μπορεί να συμμετέχει στην εκλογή αντιπροσώπων οι οποίοι στο εξής και «εν ονόματι του», θα εξασκούν νομοθετικό έργο. Εις την Αντιπροσωπευτική δημοκρατία την υπέρτατη εξουσία έχει το εκλογικό δηλαδή ο λαός. Μόνο η άσκηση της γίνεται υπό αιρετών αντιπροσώπων. Βασικό μέλημα της Αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας είναι, η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών εις το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεστε. Εις αυτήν ο λαός έχει το δικαίωμα μέσω του συντάγματος να αναθέτει εξουσίας και σε άλλα πρόσωπα όπως ο Βασιλεύς, ο Πρόεδρος κλπ.
Όλες οι δημοκρατίες έχουν ένα ανώτατο άρχοντα ο οποίος φροντίζει για την διοίκηση της χώρας και εκπροσωπεί την χώρα αυτή στις σχέσεις της με τα άλλα κράτη. Αναλόγως του αν ο ανώτατος άρχων είναι αιρετός ή κληρονομικός η Αντιπροσωπευτική δημοκρατία διαιρείται σε Βασιλευόμενη και σε Προεδρική ή Αβασίλευτη δημοκρατία.
Βασιλευόμενη Δημοκρατία
Βασιλευόμενη δημοκρατία είναι εκείνη κατά την οποία ο ανώτατος άρχων είναι ο Βασιλεύς, δηλαδή ένα πρόσωπο το οποίο είναι προορισμένο να αναλάβει την αρχηγία της εκτελεστικής εξουσίας η οποία εκφράζεται από το σύνταγμα. Στην Βασιλευόμενη δημοκρατία έχει μεν τυπικώς την εξουσία ο Βασιλεύς αλλά δεν την ασκεί ουσιαστικά ο ίδιος διότι κάθε πράξης του πρέπει να υπογράφεται από τον αρμόδιο υπουργό ο οποίος με την απογραφή του αναλαμβάνει την ευθύνη και για τις πράξεις του Βασιλέως. Γι’ αυτόν τον λόγο στην βασιλευόμενη δημοκρατία λέγεται και το « ο Βασιλεύς βασιλεύει αλλά δεν κυβερνά ή ο Βασιλεύς βασιλεύει και ο λαός κυβερνά». Βασιλευόμενη δημοκρατία είναι η Αγγλία, η Δανία, η Νορβηγία, η Ισπανία κλπ.
Προεδρική ή Αβασίλευτη Δημοκρατία
Προεδρική ή Αβασίλευτη δημοκρατία είναι εκείνη στην οποία ο ανώτατος άρχων είναι αιρετός – όχι κληρονομικός – εκλεγόμενος από τον λαό είτε απ’ ευθείαςόπως εις την Γαλλία από το 1962, είτε εμμέσως υπό εκλεκτόρων όπως στις ΗΠΑ ή από αντιπροσώπων όπως στην Ιταλία. Η Ελλάδα είχε Προεδρική δημοκρατία από το 1924 μέχρι το 1935 και επί καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967. Την 1η Ιουνίου 1973 ανακηρύχθηκε ως νέο πολίτευμα η Προεδρευομένη δημοκρατία με προσωρινό πρόεδρο. Ακολούθησε η διεξαγωγή κυρωτικού δημοψηφίσματος («ΝΑΙ» 78,4%, «ΟΧΙ» 21,6%), σύμφωνα με το οποίο ο Γ. Παπαδόπουλος εκλεγόταν Πρόεδρος της νεοσύστατης Ελληνικής Δημοκρατίας και ο στρατηγός Οδυσσέας Αγγελής αντιπρόεδρος. Σήμερα στην πατρίδα μας έχουμε Προεδρευόμενη δημοκρατία με την εκλογή του Προέδρου μέσω της βουλής.
Η δημοκρατία κατά τους δημοκράτες
Η δημοκρατία κατά τους δημοκράτες ενσαρκώνει την ιδέα της ελευθερίας και την πολιτική έκφραση του αστικού καθεστώτος. Οι δημοκρατικοί θεσμοί με μορφή αντιπροσωπευτική άρχισαν να αναπτύσσονται από τον 14ο αιώνα και μετά. Η πουριτανική επανάσταση στην Αγγλία τον 17ο αιώνα και κατόπιν ένα αιώνα αργότερα η Αμερικανική και Γαλλική επανάσταση έθεσαν τα θεμέλια της νεότερης δημοκρατίας. Κατά τον 19ο αιώνα και με την ανάπτυξη της βιομηχανίας και του εμπορίου, η δημοκρατία επεβλήθη σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες.
Οι δημοκράτες πιστεύουν ότι, μέσω της δημοκρατίας το άτομο έχει το δικαίωμα της ελευθερίας και της αναπτύξεως της προσωπικότητας του. Θεωρούν ότι θεμελιώδες αίτημα της δημοκρατίας είναι η ισότητα. Πιστεύουν ακόμη ότι προσωπική ελευθερία και η ελευθέρα άσκηση των πολιτικών δικαιωμάτων κάθε ατόμου αποτελούν την ουσία της δημοκρατίας. Όλες οι δημοκρατικές χώρες εγγυώνται τις ελευθέριες του πολίτη. Κατά την δημοκρατία το σημαντικότερο πολιτικό δικαίωμα του κάθε πολίτη είναι να συμμετέχει στην διακυβέρνηση της χώρα μέσω των εκλογών, οι οποίες γίνονται δια μυστικής ψηφοφορίας. Πάντως από τους λαούς που δεν είχαν δημοκρατία πολλοί μετάνιωσαν. Από τους λαούς που είχαν δημοκρατία μετάνιωσαν όλοι. Για τις αλήθειες και τα ψέματα περί δημοκρατίας πολλά θα μπορούσαμε να πούμε, αλλά αυτά σε επόμενη αρθρογραφία μας.
Νίκος Παπαγεωργίου
