Πέμπτη, 13 Φεβρουαρίου, 2025

Ελλάδα 2.0 με διαβατήριο στον Έβρο;

spot_imgspot_img

ΚΟΡΥΦΑΙΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ

spot_img

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Ο Μέγας Κωνσταντίνος, από την πόλη της λύκαινας στην Βασιλίδα των πόλεων (α΄μέρος)

του Ιωάννη-Ανδρέα Γουδέλη

Πολλές προσωπικότητες έχουν τιμηθεί από την Iστορία με το προσωνύμιο “Μέγας”. Η διάκριση πολλών εξ’ αυτών οφείλεται άλλοτε στα στρατιωτικά τους επιτεύγματα (π.χ Αλέξανδρος, Ναπολέων, Φρειδερικός της Πρωσίας, Μέγας Πέτρος της Ρωσίας κλπ ), άλλοτε στις εξέχουσες εκκλησιαστικές και θεολογικές τους ικανότητες ( Μέγας Βασίλειος, Πάπας Γρηγόριος Ά, Μέγας Φώτιος, Αθανάσιος Αλεξανδρείας κλπ) και την προσφορά τους στην Χριστιανοσύνη, και άλλοτε στην εμβληματική πολιτική τους φυσιογνωμία-χωρίς φυσικά να εκλείπουν οι μεγάλες στρατιωτικές ικανότητες- ( Κάρολος ο Μέγας ή αλλιώς Καρλομάγνος, Ιουστινιανός ο Μέγας, Θεοδόσιος κλπ)..Ο θρακικής-ιλλυρικής καταγωγής Φλάβιος Bαλέριος Κωνσταντίνος (Flavius Valerius Aurelius Constantinus),που γεννήθηκε στην Ναϊσσό (Νις της σημερινής Σερβίας) στις 27 Φεβρουαρίου 272 μ.Χ ενσάρκωνε όλες τις παραπάνω αρετές και οι πράξεις του επηρέασαν πολύ περισσότερο την παγκόσμια ιστορία από της πράξεις των προαναφερθέντων “μεγάλων”, με εξαίρεση φυσικά τον Μέγα Αλέξανδρο. Ο Κωνσταντίνος διέθετε οξεία πολιτική αντίληψη και οδήγησε την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στην μεγαλύτερη αναδιάταξη στην ιστορία της, εξέχουσες στρατιωτικές ικανότητες και επιβλήθηκε σε μία σειρά ρωμαϊκών εμφυλίων πολέμων κατ΄εφαρμογή της τακτικής του κεραυνοβόλου πολέμου ενώ κάλλιστα το προσωνύμιο Μέγας θα μπορούσε να το λάβει αποκλειστικά και μόνο από την γενικότερη θρησκευτική του πολιτική που οδήγησε τόσο στην νομιμοποίηση όσο και στην μονιμοποίηση του Χριστιανισμού..Αναμφίβολα οι κρίσεις για το πρόσωπο του 57ου Αυτοκράτορα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ποικίλουν, ειδικότερα ως προς την θρησκευτική του πολιτική. Η ιστορική φιγούρα του Κωνσταντίνου, η οποία “κείται εις σημείον αντιλεγόμενον” ήταν σίγουρα η πιο σημαντική της Ύστερης Αρχαιότητητας, μίας εποχής όπου αν ο Κωνσταντίνος δεν είχε προχωρήσει στις κοσμοϊστορικές αυτές αλλαγές, ίσως ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός να είχε καταρρεύσει από τα βαρβαρικά στίφη οριστικά και αμετάκλητα. Η ίδρυση της Κωνσταντινούπολης και η μεταφορά της πρωτεύουσας στην εξελληνισμένη Χριστιανική Ανατολή εξασφάλισε στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία την επιβίωση της. Το 410μ.Χ οι Βησιγότθοι του Αλάριχου καταλαμβάνουν και λεηλατούν την Ρώμη. Το νέο προκαλεί έκπληξη. Όπως ορθά είπε ο Άγιος Ιερώνυμος “κατακτήθηκε η πόλη, η οποία κατέκτησε ολόκληρο το Σύμπαν”.!Έναν αιώνα και λίγο παραπάνω μετά τον θάνατο του Κωνσταντίνου στην Νικομήδεια ενώ το δυτικό τμήμα της Αυτοκρατορίας υπέκυπτε οριστικά στις ορδές των Γότθων το 476μ.Χ, μετά την ανάρρηση στην εξουσία του Οστρογότθου πολέμαρχου Οδόακρου και τον εκτοπισμό του τελευταίου Ρωμαίου Αυτοκράτορα Ρωμύλου Αυγουστύλου (Flavius Romulus Augustus), το ανατολικό τμήμα της Αυτοκρατορίας ήταν το πιο ισχυρό κράτος του κόσμου.

Τα πρώτα χρόνια του Κωνσταντίνου και οι νίκες στους εμφυλίους πολέμους της Ρώμης

Μητέρα του Κωνσταντίνου ήταν η Φλάβια Ιουλία Ελένη ( Flavia Hiulia Helena Augusta),η μετέπειτα Αγία και Ισαπόστολος Ελένη και πατέρας του ο ηρωϊκός Ρωμαίος στρατηγός Φλάβιος Βαλέριος Κωνστάντιος Ά Χλωρός ( Gaius Flavius Valerius Constantius),αρχικά κυβερνήτης της Δαλματίας και αργότερα με τις μεταρρυθμίσεις του Διοκλητιανού Καίσαρας του Δυτικού τμήματος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, το 293μ.Χ. Με την ανάδειξη του Κωνστάντιου στο αξίωμα του Καίσαρα, ο νεαρός Κωνσταντίνος στάλθηκε στην Αυλή του Διοκλητιανού στην Νικομήδεια, ως εγγύηση ότι ο πατέρας του δεν θα επιτίθετο κατά του Διοκλητιανού. Ο Κωνσταντίνος συμμετείχε στις εκστρατείες του Διοκλητιανού και του Γαλέριου και κέρδισε επάξια το αξίωμα του Τριβούνου ( Tribunus:διοίκηση της αυτοκρατορικής σωματοφυλακής και των βοηθητικών κοόρτεων). Με την απόσυρση των δύο Αυγούστων όμως το 305 μ.Χ, Διοκλητιανού και Μαξιμιανού, ήρθαν στο προσκήνιο νέα προσωπα όπως ο Καίσαρ Γαλέριος που έγινε Αυτοκράτορας του Ανατολικού τμήματος στην θέση του Διοκλητιανού. Ο Γαλέριος, ο οποίος ήταν θριαμβευτής κατά των Σασσανιδών Περσών, είχε τον Κωνσταντίνο υπό τις διαταγές του στον πόλεμο κατά των βαρβάρων επιδρομέων στον Δούναβη..Εκεί ο Κωνσταντίνος ανέδειξε τα ηγετικά του χαρίσματα. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η πνευματική διαμόρφωση του Κωνσταντίνου συντελέστηκε ακριβώς κατά την διάρκεια της τιμητικής ομηρίας από τον Διοκλητιανό και τον Γαλέριο.. Πράγματι, δίπλα στους Αυτοκράτορες της Ανατολής ο Κωνσταντίνος είχε την ευκαιρία να ζήσει από κοντά έναν από τους μεγαλύτερους διωγμούς κατά των Χριστιανών (303μ.Χ) με εκτεταμένα βασανιστήρια και δημόσιες εκτελέσεις. Γεγονός αδιαμφισβήτητο είναι ότι ο πατέρας του Κωνστάντιος Χλωρός παρέβλεπε συστηματικά τα διατάγματα κατά της νέας θρησκείας ενώ καταλυτικό ρόλο στην πνευματική διαμόρφωση΄του νεαρού Κωνσταντίνου επιτέλεσε η μητέρα του Ελένη. Ο Κωνστάντιος Χλωρός έχοντας κατά νου ότι ο Κωνσταντίνος κινδύνευε στην αυλή του Γαλέριου, το 306μ.Χ, ζήτησε να μεταβεί ο γιος του στην δική του αυλή, στην Γαλατία, προκειμένου να τον βοηθήσει στα διοικητικά του καθήκοντα επειδή αυτός κωλυόταν για λόγους υγείας..Ο Γαλέριος έδωσε με διστακτικότητα αυτή την άδεια και ο Κωνσταντίνος μετέβη στην Γαλατία. Ο Κωνσταντίνος συνέχισε να πετυχαίνει σημαντικές στρατιωτικές νίκες στην Βρετανία υπό τις διαταγές του πατέρα του, ωστόσο στις 25 Ιουλίου του 306μ.Χ ο Κωνστάντιος Χλωρός άφησε την τελευταία του πνοή κατά την διάρκεια μίας σημαντικής εκστρατείας εναντίον της κελτικής φυλής των Πικτών της Καληδονίας (σημερινή Σκωτία), στην οποία διακρίθηκε ο γιος του. Σχεδόν αμέσως ,και με θερμές εκδηλώσεις ,οι ρωμαϊκές λεγεώνες ανακήρυξαν δια βοής Αύγουστο τον Κωνσταντίνο στο Εβόρακο της Βρετανίας ( Eboracum, σημερινή Υόρκη) , με συμμετοχή του βασιλιά των Αλαμανών Chrocus. Η εκλογή του Κωνσταντίνου ως Αυγούστου επισύρει αμφιβολίες για την νομιμότητα της και με βάση τους νόμους που είχε θεσπίσει ο Διοκλητιανός οι λεγεώνες δεν είχαν την νομιμοποίηση να εκλέξουν Αύγουστο ή Καίσαρα. Σε κάθε περίπτωση την εκλογή του Κωνσταντίνου ως Καίσαρα, επικύρωσε διστακτικά ο Αύγουστος της Ανατολής Γαλέριος, αποδεχόμενος την βούληση των ρωμαϊκών λεγεώνων στην Δύση..Αύγουστος της Δύσης αναγορεύτηκε ο Φλάβιος Βαλέριος Σεβήρος (Flavius Valerius Severus), όχι όμως για πολύ. Οι συνωμοσίες που εξυφάνθηκαν στην Ρώμη είχαν δυστυχώς στην ιστορία της Αιώνιας Αυτοκρατορίας πολλά προηγούμενα. Ο Μαξέντιος, γιος του προηγούμενου συναυτοκράτορα με τον Διοκλητιανό Μαξιμιανού Ηρκούλιου (Marcus Aurelius Valerius Maximianus Herculius) , ανέτρεψαν πραξικοπηματικά τον Σεβήρο και τον φόνευσαν άγρια, σφετεριζόμενοι την εξουσία του. Έναν χρόνο αργότερα ο Μαξιμιανός, αν και Αύγουστος, στράφηκε εναντίον του γιου του δίνοντας νέο ενδιαφέρον σε αυτό τον παραλογισμό και τον κυκεώνα εμφυλίων συγκρούσεων και πραξικοπημάτων.! Το 308 ο Γαλέριος , μη αποδεχόμενος την εκθρόνιση και δολοφονία του Σεβήρου και την αμφισβήτηση της νομιμότητας ,εκστράτευσε κατά της Ιταλίας όπου όμως απέτυχε και αποσύρθηκε γρήγορα. Ο Κωνσταντίνος που είχε υπό τις διαταγές του έναν πραγματικό πολλαπλασιαστή ισχύος, τις πανίσχυρες λεγεώνες του Ρήνου, έκλεισε συμφωνία με τους σφετεριστές Μαξιμιανό και Μαξέντιο, οι οποίοι του αναγνώρισαν την κυριαρχία ως Αύγουστου στις κτήσεις της Βρετανίας, Γαλατίας και Ισπανίας και μάλιστα του έδωσαν το χέρι της πανέμορφης αδελφής του Μαξέντιου, Φαύστας. Το έτος 308 ο Κωνσταντίνος νίκησε τους Φράγκους που είχαν εξεγερθεί στην Γαλατία και εμπέδωσε εκ νέου την ρωμαϊκή εξούσια στην πολύπαθη αυτή επαρχία, η οποία μεταξύ των ετών 260 και 274 είχε αποσχιστεί από το σώμα της Αυτοκρατορίας υπό την ηγεσία του Πόστουμου (Marcus Cassianius Latinius Postumus). Ο Πόστουμος, πλαισιωμένος τόσο από Ρωμαίους όσο και Γαλάτες αξιωματούχους σχημάτισε μια βραχύβια Γαλατική Αυτοκρατορία, ωστόσο δολοφονήθηκε από τα στρατεύματα του.Το 310 ο Κωνσταντίνος ετοίμαζε νέα εκστρατεία κατά των βαρβαρικών γερμανικών φύλων. Κατά την διάρκεια της εκστρατείας του όμως ο Μαξιμιανός Ηρκούλιος , που είχε βρει καταφύγιο στην αυλή του Κωνσταντίνου μετά τις ραδιουργίες κατά του γιου του Μαξέντιου, διέδωσε ότι ο Κωνσταντίνος σκοτώθηκε σε μάχη από τους Φράγκους και αυτοανακηρύχθηκε αυτοκράτορας με την υποστήριξη ορισμένων τμημάτων του στρατού. Ο Κωνσταντίνος κατέλαβε την Αρλεάτη (σημερινή Αρλ της Γαλλίας) και ο Μαξιμιανός κλείστηκε στα τείχη της Μασσαλίας μέχρι που συνελήφθη..Ο Κωνσταντίνος του χάρισε την ζωή, όμως αργότερα ο Μαξιμιανός προσπάθησε να τον δολοφονήσει στον ύπνο του!! Τότε ο Κωνσταντίνος διέταξε την θανάτωση του, αν και ο ίδιος ποτέ δεν το παραδέχτηκε λέγοντας ότι ο Μαξιμιανός βρέθηκε απαγχονισμένος στο δωμάτιο του. Το 313 ο Κωνσταντίνος εκστράτευσε ξάνα στα σύνορα του Ρήνου κατά των Γερμανών και η νίκη έστεψε για ακόμα μία φορά τα ρωμαϊκά όπλα. Η κατάσταση στο πολιτικό προσκήνιο άρχισε να ξεκαθαρίζει μόνο με τον θάνατο του Γαλέριου το 311.. Όπως πληροφορούμαστε από το έργο του περίφημου “χριστιανού Κικέρωνος” Λακταντίου De mortibus persecutorum άφησε την τελευταία του πνοή μέσα σε φρικτούς πόνους, ανακαλώντας τον διωγμό κατά των Χριστιανών. Ο Λακτάντιος (Lucius Caelius Firmianus Lactantius), μεγάλος λόγιος της Ύστερης Αρχαιότητας και εξέχων ρήτορας καθοδήγησε εν πολλοίς την θρησκευτική πολιτική του Μέγα Κωνσταντίνου, καθώς ήταν κύριος σύμβουλος του σε θέματα θρησκείας. Επιπροσθέτως, είναι κοινός τόπος ότι ο Λακτάντιος ,μαζί με τους κορυφαίους εκκλησιαστικούς συγγραφείς της τότε περιόδου Τερτυλλιανό, Ωριγένη και Ιππόλυτο καταδίκαζαν την συμμετοχή την στράτευση των Χριστιανών και την ανάμειξη τους σε πολεμικές δραστηριότητες, προς δόξαν της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και των παγανιστικών θεών της. Φυσικά, με την πάροδο του χρόνου αυτή η πολιτική άλλαξε καθώς δήλωναν υπερήφανοι, διότι Χριστιανοί στρατιώτες διακρίνονταν στο πεδίο της μάχης ή διότι ο Θεός των Χριστιανών χάριζε στρατιωτικές νίκες στους αυτοκράτορες .Πλέον ο Κωνσταντίνος είχε παγιώσει την κυριαρχία του στις επαρχίες της Γαλατίας,της Βρετανίας,της Ισπανίας και κατά μήκος του Ρήνου ενώ ο Μαξέντιος (Marcus Aurelius Valerius Maxentius) εξουσίαζε τις επαρχίες της Ιταλίας και της Αφρικής. Ο Λικίνιος (Valerius Licinianus Licinius), μαζί με τον Μαξιμίνο Δάϊα διαδέχθηκαν τον Γαλέριο στην Ανατολή..Οι κλαγγές των όπλων όμως θα ηχούσαν και πάλι στην απέραντη αλλά εύθραυστη πια Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Ο πόλεμος του Κωνσταντίνου με τον Μαξέντιο-Η θρυλική μάχη της Μιλβίας Γέφυρας (28 Οκτωβρίου 312 μ.Χ)

Ο Λικίνιος μαζί με τον Μαξιμίνο Δάϊα (Gaio Galerio Valerio Massimino Daia ), με αφορμή την προσέγγιση του τελευταίου με τον Μαξέντιο, οδηγήθηκαν σε σύγκρουση για τον έλεγχο της Ανατολής. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο επίτροπος της Αφρικής Λεύκιος Δομίτιος Αλέξανδρος ( Lucius Domitius Alexander ) είχε επαναστατήσει κατά του Μαξέντιου, ωστόσο συνετρίβη. Το 313 ο Μαξιμίνος υπέστη συντριπτική ήττα από τις λεγεώνες του Λικίνιου στην μάχη του Trizallum και πέθανε λίγο αργότερα στην Νικομήδεια, ίσως από θλίψη για την ήττα του. Ο Λικίνιος, κύριος πια της Ανατολής, είχε ήδη προσεγγίσει τον Κωνσταντίνο ενώ ο Μαξέντιος είχε αρχίσει να εκπονεί σχέδια αιφνιδιαστικής επίθεσης στην Γαλατία κατά του Κωνσταντίνου. Το σύστημα της Τετραρχίας τελικά πνίγηκε στον βούρκο της αρχομανίας και των αδελφοκτόνων πολέμων. Ο δρόμος προς την μονοκρατορία ήταν πια ανοικτός..Το καλοκαίρι του 312 μΧ ο Κωνσταντίνος ξεκίνησε από την Γαλατία με 40.000 άνδρες να απαρτίζουν το στράτευμα του, ανάμεσα τους και πολλοί Φράγκοι. Φυσικά δεν είναι ξεκάθαρο πόσους άνδρες είχε ο Κωνσταντίνος υπό τις διαταγές του, καθώς οι διάφορες μελέτες κυμαίνονται από 30.000 εώς 100.000 άνδρες. Η αριθμητική υπεροχή ωστόσο του Μαξέντιου θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη με τον συνολικό αριθμό των στρατιωτών του να κυμαίνεται από 100.000 εώς 190.000 άνδρες. Για την ακριβή σύνθεση των στρατευμάτων του Κωνσταντίνου, σύμφωνα με τον Ross Kowan έχουμε τις εξής πληροφορίες: σαν πυρήνα είχε τις 3 Βρετανικές Λεγεώνες ( II Augusta, VI Gemina, VII Valeria Victrix), συγκροτήματα μάχης (Vexillationes) από 8 Λεγεώνες του Ρηνου, την “θαρραλεα και πίστη” VII Gemina, που ερχόταν πάνοπλη από τη Leon της Ισπανιας καθώς και πολλά βοηθητικά φραγκικά και βαρβαρικά στρατεύματα. Στον αντίποδα ο Μαξέντιος είχε υπό τα όπλα μία κολοσσιαία στρατιά 170.000 ανδρών, με πυρήνα τους εξόχους Πραιτωριανούς του ( 10 Cohortes Praitorianii-10.000 άνδρες) , καθώς και την άκρως παγανιστικη και εμπειροπολεμη Legio II Parthica που εδρευε στο όρος Αλβανον 20χλμ ΝΔ της Ρώμης έτοιμη να σφαγιάσει χριστιανικά στρατεύματα αν και οι περισσότεροι στο στράτευμα του Κωνσταντίνου ήταν εθνικοί.. Άλλωστε ο πόλεμος έλαβε θρησκευτικό χαρακτήρα μόνο μετά το όραμα της Μιλβίας γέφυρας. Η Legio ii Parthica είχε ιδρυθεί από τον Αυτοκράτορα Σεπτίμιο Σέβηρο ( Lucius Septimius Severus Augustus ) το 197μ.Χ και είχε λάβει το όνομα της από τις εντυπωσιακές νίκες κατά των Πάρθων στις εσχατιές της Ανατολής. Ο Κωνσταντίνος ουσιαστικά την κατήργησε μετά την νίκη του, όπως άλλωστε έπραξε και με την Πραιτωριανή Φρουρά, θανάτωσε τα στελέχη της ,γκρέμισε τις φρουρές τους στην Ρώμη ( την περίφημη Castra Praetoria ) και σύλησε τους τάφους των Πραιτωριανών. Βέβαια η 2η Παρθική Λεγεώνα επανεμφανίστηκε λίγο αργότερα στην Μεσοποταμία. Ο Μαξέντιος επίσης διέθετε σε πλήρη συνθεση (6.000 άνδρες) καθώς και το σύνολο της Στρατιάς Αφρικης ( Magister militum per Africa, Mauritania, Africa Proconsularis, Libya& Tripolitania- 30.000 άνδρες, με πυρήνα την παλαιμαχη Legio III Augusta, που ερχόταν ” ακάθεκτη” από το οχυρωμένο στρατόπεδο της Lambaecis, κοντά στην ιστορική Καρχηδων. Το καλοκαίρι του 312μ.Χ λοιπόν ο Κωνσταντίνος εισέβαλε στην Βόρεια Ιταλία από τις Άλπεις και κυρίευσε όλες τις πόλεις της, κατ’εφαρμογή του δόγματος του κεραυνοβόλου πολέμου. Σύντομα κυρίευσε την Βερόνα και το Τορίνο συντρίβοντας τις δυνάμεις που ήταν προσκείμενες στο Μαξέντιο και βάδισε κατά της Αιώνιας Πόλης. Η κρίσιμη μάχη που θα καθόριζε τις τύχες του ρωμαϊκού κόσμου θα λάμβανε χώρα σε μια γέφυρα του ποταμού Τίβερη, την επονομαζόμενη Μιλβία. Πριν την μάχη ο Κωνσταντίνος ,κατά τα ειωθότα των Ρωμαίων, ζήτησε να εξετάσουν τους οιωνούς οι οποίοι ωστόσο προέβλεπαν μεγάλη καταστροφή για τον στρατό του Κωνσταντίνο και θρίαμβο του Μαξέντιου. Όπως όμως χαρακτηριστικά αναφέρει ο ίδιος συγγραφέας αφού οι θεοί της Ρώμης δεν τον βοηθούσαν, ένας ιδιαίτερος θεός προσέτρεξε να τον βοηθήσει, διότι ο Μέγας Κωνσταντίνος είχε ιδιαίτερη σχέση με αυτή την θεοτητα. Την παραμονή της μεγάλης σύγκρουσης ο Κωνσταντίνος είδε ένα όραμα στον ουρανό το οποίο θα έμενε στην Ιστορία: είδε στον ουρανό ένα φωτεινό σταυρό που σχηματιζόταν με τα ελληνικά γράμματα ΧΡ (δηλαδή το μονόγραμμα του Ιησού Χριστού) με την ελληνική επιγραφή ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ ( In hoc signo vinces) . Μάλιστα την ίδια νύκτα είδε στον ύπνο του τον Εσταυρωμένο ο οποίος τον συμβούλευσε να κατασκευάσει έναν Σταυρό σαν αυτό που είδε στο όραμα, ο οποίος θα έπρεπε να προπορεύεται του στρατού για να τον οδηγήσει στην νίκη και τον πρόσταξε να βάλει το σταυροειδές σύμπλεγμα ως έμβλημα στις ασπίδες των λεγεώνων του. Την επόμενη μέρα ο Κωνσταντίνος διέταξε να βάλουν στις ασπίδες το μονόγραμμα του Χριστού και τα αγάλματα των παγανιστικών θεοτήτων που πάντα προπορεύονταν του στρατού να αντικατασταθούν από ένα κόκκινο ύφασμα στην μέση του οποίου θα είναι ο κεντημένος Σταυρός από το μονόγραμμα ΧΡ. Ο σταυρός μπήκε φυσικά και στις πολεμικές ασπίδες των ρωμαϊκών λεγεώνων κάτω από τις ιαχές των Χριστιανών στρατιωτών ενώ ο Ευσέβιος Καισαρείας παρατηρεί ότι ο Κωνσταντίνος όταν κίνησε για να σώσει την Ρώμη “προσευχήθηκε στον Θεό του ουρανού και στον Λόγο του, τον Ιησού Χριστό”. Οι Εθνικοί συνειδητοποίησαν ότι είχε έρθει το “τέλος εποχής” για την θρησκεία τους. Πολλοί μεταγενέστεροι ιστορικοί, με βάση τα πορίσματα της αστρονομίας, παρατήρησαν ότι οι θέσεις των πλανητών την δεδομένη ημέρα σχημάτιζαν ένα Χ και ένα Ρ σε σταυροειδή ανάπτυξη. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι ο Κωνσταντίνος είδε ή βίωσε “κάτι” που τον ώθησε να δώσει ξεκάθαρο θρησκευτικό χαρακτήρα, την πιο κρίσιμη στιγμή του πολέμου, με τον κίνδυνο οι Εθνικοί στρατιώτες του να αποσκιρτήσουν σε αυτό το κρίσιμο σημείο προς την πλευρά του Μαξέντιου. Ο ίδιος, αν και απέφευγε να μιλάει για αυτή του την εμπειρία, στην αψίδα που έστησε στην Ρώμη μετά τον θρίαμβο, χάραξε ότι η νίκη ήταν καρπός θείας εμπνεύσεως, τοποθετώντας στο χέρι ενός αγάλματος του αυτοκράτορα το μονόγραμμα ΧΡ: “Με τη βοήθεια αυτού του συμβόλου της δύναμης ελευθέρωσα την πόλη μου από τον ζυγό της τυραννίας και αποκατέστησα την Ρωμαϊκή Σύγκλητο και τον Λαό στην παλαιά του δόξα και λαμπρότητα”. Στις 28 Οκτωβρίου 312μ.Χ τα στρατεύματα του Κωνσταντίνου συνέτριψαν τα στρατεύματα του Μαξέντιου στην μάχη της Μιλβίας γέφυρας και ο Μαξέντιος ηττηθείς, πνίγηκε στα νερά του Τίβερη. Θα ήταν ορθό να διατυπωθεί ότι μαζί με τον Μαξέντιο πνίγηκε και η οποιαδήποτε πιθανότητα επικράτησης των Εθνικών θρησκειών έναντι του Χριστιανισμού. Οτιδήποτε και αν έπραξε αργότερα ο Ιουλιανός είναι δεδομένο ότι το ρεύμα δεν γύριζε και ότι ο Χριστιανισμός είχε ριζώσει βαθεία στις συνειδήσεις των κατοίκων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Οι Πραιτωριανοί, αν και προέβαλλαν λυσσαλέα αντίσταση κατά των στρατευμάτων του Κωνσταντίνου, υπερασπιζόμενοι τους Θεούς της Ρώμης και αυτό που οι ίδιοι θεωρούσαν ως “εθνικές παραδόσεις”, λύγισαν κάτω από την ορμή των στρατευμάτων του Κωνσταντίνου. Το πτώμα του Μαξέντιου ανασύρθηκε από τον Τίβερη, αποκεφαλίστηκε και το κεφάλι του καρφώθηκε σε ένα παλούκι και περιφέρθηκε στους δρόμους της πόλης της Λύκαινας. Εντύπωση προκάλεσε το γεγονός ότι ο Κωνσταντίνος δεν ακολούθησε τo παραδοσιακό τυπικό ανάβασης στον λόφο του Καπιτωλίου και της τέλεσης θυσίας στο ιερό του Δία. Ο Κωνσταντίνος από την πρώτη στιγμή που εισήλθε στην Ρώμη, έκανε σαφείς τις προθέσεις του. Με την άνοδο του Κωνσταντίνου ως Αύγουστου της Δύσης κλείνει οριστικά ένα ολόκληρο κεφάλαιο στην ιστορία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και εν γένει του Δυτικού κόσμου. Το κεφάλαιο αυτό, όπως θα δούμε παρακάτω, θα κλείσει οριστικά και με την πλήρη επικράτιση του Κωνσταντίνου επί του Λικίνιου και την μεταφορά της πρωτεύουσας και του κράτους στην εξελληνισμένη χριστιανική Ανατολή. Το πατροπαράδοτο πολίτευμα της Συγκλήτου και του Λαού της Ρώμης ( Senatus PopulosQue Romanum) αντικαθίσταται από ένα νέο πολιτειακό σύστημα, την “ελέω Θεού μοναρχία”, η οποία κυριάρχησε ολόκληρο το διάστημα του Μεσαίωνα στην Δύση και φυσικά στην Ανατολή..Αναντίρρητα όμως η “ελέω Θεού μοναρχία” προσιδίαζε πολύ περισσότερο στην Ανατολή παρά στην Δύση καθώς τόσο οι επιρροές από τον θεσμό της Ελληνιστικής βασιλείας, βαθειά ριζωμένης στου λαούς της Ανατολής όσο και των Σασσανιδών Περσών, όπου ο Αυτοκράτορας λατρευόταν με το έθιμο της προσκύνησης και είχε απόλυτη εξουσία, ήταν κάτι παραπάνω από εμφανείς. Στον Δυτικό κόσμο, το πολίτευμα της Ρώμης το οποίο είχε θεμελιώσει ο Οκταβιανός Αύγουστος, είχε υποστεί ήδη τροποποιήσεις με σαφείς επιρροές από τον απολυταρχισμό της Ανατολής. Η εποχή διακυβέρνησης του Διοκλητιανού σηματοδότησε το τέλος του καθεστώτος της Ηγεμονίας (principatus) και εγκαινίασε την εποχή του καθεστώτος της Δεσποτείας (dominatus). Ο εκάστοτε Αυτοκράτορας της Ρώμης, από πρώτος πολίτης ή Princeps έγινε “κύριος και θεός”. Ο Κωνσταντίνος συνεπώς ολοκλήρωσε με το νέο πολίτευμα και την μεταφορά του κράτους στην Ανατολή, αυτή την μετάβαση. Πλέον ο Αυτοκράτορας περιβεβλημένος μεγαλειώδες ένδυμα υπερφορτωμένο με πολύτιμους λίθους, φέροντας ανατολίτικου τύπου διάδημα αντικαθιστά το δάφνινο στεφάνι του Ιούλιου Καίσαρα και κάθεται στον θρόνο του ως υπερφυσικό ον, έχοντας το βλέμμα προς τον ουρανό σε μία ιερατική και ακίνητη στάση. Το περσικό έθιμο της προσκύνησης εισάγεται στην βυζαντινή Αυλή. Όλοι όσοι λάμβαναν την άδεια να εισέλθουν στον χώρο της ιερής παρουσίας του Αυτοκράτορα όφειλαν να τον προσκυνούν και να ασπάζονται την άκρη του βασιλικού του ενδύματος. Αργότερα, ο Ιουλιανός ο Αποστάτης σε επιστολή του προς την Σύγκλητο της Ρώμης, στο πλαίσιο της γενικότερης πολιτικής του να αναστήσει το θείο κάλλος της Αρχαιότητας, εκφέρει την καταδικαστική απόφαση κατά της πολιτικής του Κωνσταντίνου τον οποίο χαρακτηρίζει ως “νεωτεριστή που ανέτρεψε τους πάτριους νόμους και τα παραδεδομένα ήθη”. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία αναμφίβολα αποτελεί την φυσική συνέχεια της Ρώμης. Το 476 ο Οδόακρος, ο βάρβαρος ηγέτης του μισθοφορικού στρατού της Ιταλίας εκθρονίζει, όπως είδαμε, τον ανήλικο Ρωμαίο αυτοκράτορα Ρωμύλο Αυγουστύλο, αποστέλλει στην Κωνσταντινούπολη τα αυτοκρατορικά σύμβολα, και, δηλώνοντας ότι ένας Αυτοκράτορας είναι αρκετός, αυτοκαθορίζεται ως “υπήκοος” του Αυτοκράτορα της Ανατολής. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, με την νέα της μορφή, συνεχίζει το έργο της στην Ανατολή. Από τον Μέγα Κωνσταντίνο μέχρι την εξαφάνιση του τελευταίου Αυτοκράτορα της Δύσης (476μΧ) η ενότητα διατηρείται τυπικά. Επίσημα δεν υφίσταται παρά μία και μόνη Αυτοκρατορία. Οι νόμοι, όπως άλλωστε πληροφορούμαστε από τους Κώδικες , τοποθετούνται κάτω από την κοινή αιγίδα των ηγεμονευόντων Αυτοκρατόρων. Με την έκλειψη της ρωμαϊκής πολιτικής εξουσίας στην Δύση, όλη η πολιτική κληρονομιά του Ρωμαϊκού κόσμου ανήκει αποκλειστικά και μόνο στην Ανατολή, κάτι που στην πραγματικότητα είχε συμβεί ήδη αυτόματα από την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης. Όλα αυτά όμως μετά την ήττα του Λικίνιου, την οποία θα εξετάσουμε σε προσεχές άρθρο. Επιπροσθέτως ο Κωνσταντίνος οτιδήποτε έπραττε σε πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο θεωρούσε ότι ήταν καρπός θείας έμπνευσης. Ενδεικτικά παραθέτουμε τα λόγια του ίδιου του Κωνσταντίνου για το πως αντιλαμβανόταν την αποστολή του, όταν αργότερα ως κύριος όλης της Δύσης πια θα βάδιζε κατά του κυρίου της Ανατολής Λικινίου, με αφορμή την καταπίεση των χριστιανικών πληθυσμών: “ Ο Θεός που με έκρινε άξιο να εκπληρώσω την βούληση του, με αναζήτησε και με έθεσε στην υπηρεσία του και εγώ, αφού ξεκίνησα από την μακρινή βρετανική θάλασσα και από τους τόπους όπου κατά τις θείες επιταγές δύει ο Ήλιος, ανταποκρίθηκα στη θεία κλήση, απωθώντας και διασκορπίζοντας χάρη σε κάποια ανώτερη δύναμη τα δεινά που κατέχουν τον κόσμο, ώστε το ανθρώπινο γένος, διαπαιδαγωγούμενο από το έργο μου, να επαναχθεί στον σεβασμό του θείου νόμου και η μακαριότατη πίστη να αυξηθεί υπό την καθοδήγηση του Κυρίου…Με την πεποίθηση ότι αυτή είναι η άριστη υπηρεσία, ότι αυτή είναι η χάρη που δόθηκε σε εμένα, προχωρώ προς τις χώρες της Ανατολής, οι οποίες χειμάζονται από βαρύτερες συμφορές και επικαλούνται την μέριμνα μου.” Πως έφτασαν τα πράγματα όμως ως εκεί?

(Στο δεύτερο μέρος το διάταγμα των Μεδιολάνων, η καταλυτική σύγκρουση με τον Λικίνιο και η μεταφορά της πρωτεύουσας στην Κωνσταντινούπολη..)

Βιβλιογραφία:
Christopher S. Mackay: Αρχαία Ρώμη-Στρατιωτική και πολιτική ιστορία
Georg Ostrogorsky: Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους-Τόμος Ά
Κωνσταντίνος Τσοπάνης: Μέγας Κωνσταντίνος, ο αμφιλεγόμενος ιδρυτής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους: Τόμος ΄Ζ ( Βυζαντινός Ελληνισμός-πρωτοβυζαντινοί χρόνοι)
Michael Humbert: Πολιτικοί και κοινωνικοί θεσμοί της Αρχαιότητας
Γεώργιος Θ. Καρδαράς :Βυζαντινοπερσικοί πόλεμοι-Η σύγκρουση δύο αυτοκρατοριών
Γεώργιος Θ. Καρδαράς: Βυζάντιο, η πραγματική ιστορία της χιλιόχρονης αυτοκρατορίας, εκδόσεις Περισκόπιο
Η πολιτική ιδεολογία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας: Ελένη-Γλύκατζη Αρβελέρ
Η Ύστερη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία : Averil Cameron
Ross Kowan: Milvian Bridge AD 312, Osprey Publishing

ΜΑΥΡΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ