του Ευθ. Π. Πέτρου
Tο λαβωμένο θηρίο πρέπει να φοβάσαι. Αυτό το γνωμικό ταιριάζει στη σημερινή κατάσταση της Τουρκίας και προδιαγράφει τους κινδύνους που εγκυμονεί η χώρα που κάποτε ονομαζόταν «Μεγάλος Ασθενής». Ο Ερντογάν σήμερα, ήρθε να φέρει στην επιφάνεια όλες τις παθογένειες τις οποίες επί 90 χρόνια σχεδόν, ο κεμαλισμός έκρυβε και κρατούσε «συμπιεσμένες». Ούτε τότε, ούτε και σήμερα όμως ίσχυε αυτό που άκριτα υποστηρίζουν πολλοί Έλληνες πολιτικοί. Ότι δηλαδή οι εξάρσεις της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής γίνονται με στόχο την «εξαγωγή» των εσωτερικών κρίσεων. Αυτό ουδέποτε συνέβη, αν και τώρα βιώνουμε μιαν εξωστρέφεια της Τουρκίας, η οποία όμως εντάσσεται στο πλαίσιο του επεκτατισμού του Ερτνογάν.
Το πρόβλημα είναι ότι αυτή η εξωστρέφεια συμπίπτει με την όξυνση του εσωτερικού διχασμού της χώρας, τον οποίο οι χειρισμοί του Ερντογάν καθιστούν όλο και βαθύτερο. Βλέπουμε δηλαδή ένα πολιτικό παράδοξο. Την στιγμή που η Τουρκία εκδηλώνεται επιθετικά σε όλα τα μέτωπα, δεν εκπληρώνει την συνθήκη που θεωρείται αναγκαία στο εσωτερικό της. Την εθνική και κοινωνική ενότητα. Αυτό θα πρέπει να μας προβληματίζει, διότι είναι στοιχείο δια τους οποίου μπορούμε να προσδιορίσουμε τις ιδιαιτερότητες αυτού του «Μεγάλου Ασθενούς». Δυστυχώς όμως πάντα βλέπαμε την κατάσταση στην γείτονα πολύ επιφανειακά και με βάση μια λογική που ήθελε τις ενέργειες της Αγκύρας να είναι αποκλειστικά ανθελληνικές. Και όμως η Άγκυρα εκδηλώνεται εξ ίσου, αν μη και περισσότερο, αντικουρδικά, αντισυριακά, αντιδυτικά, ενίοτε αντιρωσικά και αντιαμερικανικά. Μόνον αντιγερμανικά δεν έχει εκδηλωθεί ποτέ.
Ας δούμε λοιπόν τις δύο όψεις της σημερινής Τουρκίας
Εσωτερικά… Το τελευταίο δημοψήφισμα κατέδειξε ότι η χώρα είναι τριχοτομημένη. Όχι απλώς διηρημένη. Έχουμε αφ’ ενός την κεμαλική Τουρκία που βλέπει προς τη Δύση. Είναι συγκεντρωμένη στην γεωγραφικώς ευρωπαϊκή ενδοχώρα της Κωνσταντινουπόλεως και στις Μικρασιατικές παραλίες που βλέπουν προς το ελληνικό αρχιπέλαγος. Ακολουθεί ο χερσαίος όγκος της Μικράς Ασίας που αποτελεί και τη βάση ισχύος του Ερντογάν. Εκεί συγκεντρώνεται ο αμόρφωτος και χαμηλού επιπέδου πληθυσμός στον οποίο έχουν απήχηση τα σκοταδιστικά συνθήματα του ισλάμ τα οποία διαλαλεί ο Ερντογάν. Τέλος έχουμε την νοτιοανατολική Τουρκία, που στην πραγματικότητα είναι Κουρδιστάν. Η συνολική εικόνα δείχνει αποσάθρωση και οπισθοδρόμηση. Αυτό το γνωρίζαμε όλοι.
Τώρα όμως ήρθε το δημοψήφισμα που προκάλεσε ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος να το αναδείξει και να καταστήσει δυνατή την απεικόνισή του στο χάρτη.
Την ίδια στιγμή οι στρατιωτικές δυνατότητες της Τουρκίας είναι περιορισμένες. Οι εκκαθαρίσεις μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του περασμένου καλοκαιριού, άφησαν στις ένοπλες δυνάμεις της αποψιλωμένες από στελέχη στα οποία περιλαμβάνονται και οι αξιωματικοί αυτοί που εκπροσωπώντας την χώρα τους στο ΝΑΤΟ προέβαλαν ένα ευρωπαϊκό πρόσωπο. Τώρα είναι ορατή η ανατολίτικη οπισθοδρομική και αναξιόπιστη πλευρά της Τουρκίας.
Εξωτερικά… Είναι απορίας άξιο, το πώς μια χώρα στην κατάσταση που μόλις περιγράψαμε είναι εις θέσιν να εκδηλώνεται επιθετικά σε πολλαπλά μέτωπα. Πέρα από τον συνεχιζόμενο ανταρτοπόλεμο μέσα στο έδαφός της (Κουρδιστάν) η Τουρκία ελάχιστες εβδομάδες μετά το αποτυχόν πραξικόπημα ήταν σε θέση να εξαπολύσει κανονική επιχείρηση στο συριακό έδαφος, με την επωνυμία «Ασπίδα του Ευφράτη». Αυτό θυμίζει λίγο την ταχύτητα με την οποία ανασυγκροτήθηκε ο τουρκικός στρατός από τον Κεμάλ και αντεπετέθη στον ελληνικό το 1922. Και τότε και τώρα ο κρίσιμος παράγων ήταν η Ρωσία. Τότε επέτρεψε στον Κεμάλ να αποδεσμεύσει τα στρατεύματα που είχε στον Καύκασο και την ευρύτερη βορειοανατολική περιοχή. Τώρα παρέχει στον Ερντογάν πολιτική στήριξη η οποία επισφραγίσθηκε με την υπογραφή συμβολαίου για την αγορά από την Άγκυρα δύο πλήρων συστημάτων αντιαεροπορικών πυραύλων S-400. Ταυτοχρόνως συνεχίζει ακάθεκτη τις παραβιάσεις του ελληνικού εναερίου χώρου και τις υπερπτήσεις ελληνικών νησιών, ενώ εκδηλώνεται πολιτικά και στα Βαλκάνια. Με εφαλτήριο τα Τίρανα επεκτείνεται στο Κοσσυφοπέδιο και με μοχλό τις αλβανικές μειονότητες αποσταθεροποιεί τη Σερβία και τα Σκόπια. Η κίνηση αυτή όμως κινδυνεύει να πέσει έξω καθώς διαφαίνεται ότι στις επικείμενες εκλογές ο σύμμαχος του Ερντογάν Έντι Ράμα θα ηττηθεί πανηγυρικά. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο διάδοχός του θα είναι πιο λογικός, όμως θα απαιτηθεί χρόνος προκειμένου να παγιωθούν οι νέες συνεργασίες και να προωθηθούν εκ νέου τα σχέδια της Αγκύρας.
Συμπεράσματα
Είναι πράγματι εκπληκτικό που η Τουρκία, είναι σε θέση να αναπτύσσει όλες αυτές τις επιθετικές ενέργειες, ενώ ταυτοχρόνως αμφισβητεί την ισχύ της Συνθήκης της Λωζάννης στην οποία στηρίζονται οι υπάρχουσες ισορροπίες και απειλεί με casus beli την Κύπρο. Το επικίνδυνο σημείο είναι ότι όλα αυτά στηρίζονται σε μιαν εξαιρετικά ασταθή ισορροπία που μπορεί ανά πάσα στιγμή να ανατραπεί εξ αιτίας οιουδήποτε αστάθμητου παράγοντος. Και τότε η Τουρκία από «Μεγάλος Ασθενής» θα γίνει ο «Μεγάλος Λαβωμένος». Και τότε θα είναι πραγματικά επικίνδυνη.
